Çocukları değerlendirmek neden önemli? Ne sıklıkla çocukları değerlendirmeliyiz? Hangi ölçme-değerlendirme aracını kullandığımız önemli mi? Tek bir araç yeterli olur mu? Yoksa birden fazla ölçme değerlendirme aracını bir arada kullanabilir miyiz?

Soruların cevaplarını bulmak için hazırladığımız bu bölümü okumanızı tavsiye ederiz.

Son zamanlarda okul öncesi ve ilköğretim sınıflarında sıkça duyduğumuz “Portfolyo” acaba ne anlama geliyor? Bir okulun ya da sınıfın, portfolyo oluşturma, yürütme ve değerlendirme ile ilgili benimsediği bir sistemi ve kuralları vardır. Bu kurallara geçmeden önce portfolyoyu farklı kişiler ve kaynaklar nasıl tanımlıyor bir bakalım. İşte birkaç tanım:

  • Portfolyo, öğrencinin yaşadığı sistem içinde öğrendiklerinden, ilgi ve becerilerinden, sanat çalışmaları ya da fen deneylerinden ve daha pek çok şeyden bazılarını seçip, anne-babasına kendi ağzı, aklı, yüreği ve bilgisiyle sunduğu ya da sergilediği bir süreçtir.
  • Öğrenci merkezli olup, öğrencinin kişisel çabalarını, ilerlemelerini ve başarılarını bir veya daha çok öğrenme aralıklarıyla ortaya koymasını sağlar (Collins,1991).
  • Öğrencilerin sınıf içerisindeki ve sınıf dışındaki çalışmalarını ve aktivitelerini ortaya koyan bir değerlendirme şeklidir.
  • Öğrenciye ve başkalarına öğrencinin bir veya daha fazla alandaki başarılarını sunma amacıyla öğrenci çalışmalarının aktarılmasıdır. (Arter ve Spandel,1991).
  • Öğrencilerin kendi çalışmalarını değerlendirmeye almaları, her birinin kendi ilerleyişini izlemesini sağlar ve bireysel olarak öğrencilerin performanslarının değerlendirilmesi için bir temel oluşturur (Meisels ve Steel,1991).
  • Öğretmenlerin, elde edilen verileri gelecekteki eğitim hedeflerini daha gerçekçi olarak belirlemesine yardımcı olur. Bu şekilde öğrencileri motive etmeye, öğrenme sorumluluğunu almaya, düşünme ve yazmada gelişmelerine yardımcı olur (Murphy and Smith, 1990).

Portfolyo Derleme (bilgi veya veri toplama) ve Değerlendirme (çıkan sonucun incelenmesi)

  • Sürekli bir olaydır ve zaman içinde oluşur,
  • Değişik gelişimsel süreçleri kapsar,
  • Eğitimi destekler ve yönlendirir,
  • Her çocuk için farklı ve özeldir,
  • Çocuğun ne bildiğini vurgular,
  • Öğretmen ve çocuğun birlikte konuşarak değerlendirme yapmasını gerektirir,
  • Öğrenme sürecini belgeleyen bir veri oluşturur.

 

Portfolyo Neden Gereklidir?

  • Çocukların okulda yaptıkları resimleri, hikayeleri, günlükleri, harita ve benzeri şeyleri dikkatli kontrol etmek, çocuğa bireysel bir bakış açısı kazandırır ve öğrenen bir çevre sağlar.
  • Çocuğun çalışmasına sürekli bir bakış, gelişimini değerlendirebilmeye yardımcı olur.
  • Çocuğun becerisini, gelişimini sadece sayısal test skorlarıyla değil, çeşitli yollardan değerlendirme fırsatı yaratır.
  • Öğrenciler için çalışmalar daha anlamlı ve amaçlı hale gelir ve bu sayede süreklilik elde edilir.
  • Derleme ve değerlendirmenin sınıftaki eğitimle uyum içinde olmasını ve öğretmenle çocuğun birincil derecede değerlendirici olmalarını sağlar.
  • Portfolyo, çocukların ne yapmadıklarındansa ne yaptıklarını görmek, gelişimsel olarak ne kadar ilerlediklerini değerlendirmek ve bunu farklı açılardan belgelemek için önemlidir.

 

Çocuğun Rolü

Çocuğun kendi kendini değerlendirmesi portfolyo oluşturmanın ana noktasıdır. Portfolyo oluştururken, öğrenci hangi çalışmalarını dahil edeceğine kendisi karar verir. Böylelikle kendi yaptığı işlerle onur duyar ve bu çocuğu etkin çalışmalar yapması yönünde destekler. Katılımcılığı ve girişkenliği teşvik eder. Kendi başına karar verme ve kendi öğrenmesinin sorumluluğunu alır. Tüm bunlar çocuğu özgüvenini ve öz saygısını arttırmasına yardımcı olur. Ayrıca çocuk portfolyosunu sunarken iletişim kurma, yorum yapma ve kendini ifade etme becerilerini geliştirme fırsatı bulur.

 

Öğretmenin Rolü

  • Öğrencilere rehberlik eder, çalışmanın ne ifade ettiğini, öğrenmelerine nasıl katkıda bulunduğunu onlarla tartışır.
  • Örnekler sunar, en iyi çalışmaları seçmede öğrencilere yardımcı olur.
  • Öğretmen, sınıftaki portfolyoları öğrencilerin kolayca görebileceği ve ulaşabileceği bir yerde bulundurur.
  • Portfolyo dosyasını öğrencilere tanıtır ve bilgi verir.
  • Portfolyoyu hazırlarken yönlendirici sorular sorar. Örneğin, “Neden bu çalışmayı seçtin? Bu çalışmada en çok neyi beğendin? …’nın kuvvetli yönleri sence neler? Sence en başarılı örnek hangisi? Neden o en başarılı ? Sence ….. ‘ı nasıl daha iyi bir hale getirebiliriz?” gibi

 

Portfolyo Dosyası İçin Neler Toplanabilir?

  • Sanat çalışmaları (resim, boyama, kolaj, el işleri gibi ürünlerin yanı sıra, doğal, yaratıcı, perspektif gösteren, alışılmadık ve görüş açısı olan iki-üç boyutlu figürler, şekiller ve çalışmalar)
  • Üç boyutlu ürünler ya da fotoğrafları (heykeller, soyut objeler, kilden yapılmış modeller, blok, lego vb. oyun materyalleri ile yapılmış yapılar, çalışmalar)
  • Öğrencinin ilgilerini açığa çıkarmayı sağlayan, kazanmış olduğu becerileri vurgulayan, onu onore edici fotoğraflar
  • Çocuğun büyük kas gelişimini belgeleyen öğretmen tarafından tutulmuş notlar, video kayıtları, anektodlar
  • Çocuğun müzik aktiviteleri ve parmak oyunlarına yönelik yeteneklerini gösteren fotoğraflar, video kayıtları, ve anektod kayıtları
  • Dil yeteneğini ortaya koyan hikaye tamamlama çalışmaları ya da hazırlanan kitapçıklar, ses kayıtları
  • İlk kez yazı veya adını yazmaya başladığı müsvetteler
  • Matematik çalışmalarından örnekler,  patern, grafik ve kavram bilgilerini, sayı kavramı bilgilerini gösteren çalışmalar (örneğin, bir kağıda çizilen 5 rakamının uhu ve fasulye tanelerini kullanarak etrafından geçtiğini gösteren iş örneği)
  • Mutfak aktivitelerinden fotoğraflar (örneğin, çocuk bir şey ölçerken, malzemeleri sayarken, pişirirken çekilmiş fotoğrafları)
  • Günlükler ya da fotokopileri, yazılmış hikayeler
  • Öğrencinin bir olaya, konuya karşı yazılmış ya da kasete/CDye kaydedilmiş kişisel cevabı veya hikayesi.
  • Öğrenci çalışmalarının bilgisayar odaklı örnekleri
  • Gezi fotoğrafları, video kasetleri ve gezi sonrası değerlendirme formları
  • Küçük grupların Fen-Matematik-Sosyal alanlardaki bilgi ve araştırma sonuçlarını (problem çözücü fikirler, icatlar, deneyler içeren) sunan video kaset görüntüleri.
  • Öğretmenin öğrencinin çalışması için yazdığı anektodlar, ya da çalışma üzerine eklenen notlar
  • Bütün sınıfın katıldığı proje ve grup çalışmalarında, katılan grup üyelerinin adları listelenmeli ya da en azından onun bir grup çalışması olduğunu not eden bir uyarı iliştirilmelidir.

 

Çocuk-Veli-Öğretmen Portfolyo Görüşmesi

Portfolyolar velilerle planlanacak bir görüşme sırasında paylaşılmalıdır. Öğretmen velilerin bu değerlendirme şeklini sorgulamasını doğal karşılamalıdır. Sistemi tanıdıkça, çocuklarının kendi kendilerini değerlendirebildiklerini gördükçe, onlar da bu tür bir değerlendirmeyi destekleyeceklerdir.

Çocuk-veli-öğretmen portfolyo görüşmelerine veliler bir davetiye ile sınıfa davet edilirler.

 

Portfolyoya yönelik çocuk-veli-öğretmen toplantısı veli duyuru yazısı örneğini görmek için lütfen tıklayınız.

 

Bu davetiyede, velinin çocuğuyla birlikte sınıf ve branş öğretmenleri ile yapacağı görüşmelerin saatleri belirtilmiştir. Sunum öğretmenin belirlediği bir ders alanında ya da sınıfta yapılır, geri bildirim için formlar hazırlanır. Öğrencinin sunumu sonunda bu form veliye verilir. Velinin çocuğu ile birlikte doldurması ve öğretmene iletmesi sağlanır. Bu üçlü görüşme her iki dönem sonunda yapılır.Portfolyo sunumu sırasında öğrencilerin yaptıklarını paylaşmalarına yardımcı olmak için öğretmen bir kaç temel soru sorabilir. Örneğin;

Bizimle ilk olarak paylaşmak üzere ne seçtin?

Niçin bu çalışmayı seçtin?

Bunun hakkında ne anlatmak istersin?

Bunu yaparken nasıl planladın? Ne düşündün?

Bugün bizimle tartışmak/sormak istediğin herhangi bir soru var mı?

Anlatmak istediğin nedir?

Nasıl yardımcı olabiliriz?

Şu ana kadar öğrendiğin, (portfolyoda) önemli bulduğun bir şey nedir?

Niçin bunun önemli olduğunu düşündün?

Bu çalışmada kendini güçlü hissettiğin bir yön var mı?

Bu çalışmadan ne öğrendin?

Diğerleri sana nasıl yardım etti?

Daha önce iyi olmadığın, ama şimdi daha iyi yapabildiğin şey nedir?

Neyi öğrendin?

Bu yeteneğini nasıl kullanıyorsun?

 

Portfolyolar ile Ne Yapılır?

Öğretmenler çocuğun gelişimini gösteren rubriklerden her döneme ait bir kopyayı portfolyoya koyar ve yıl sonunda çocuğun bir sonraki öğretmenine (ilköğretim okuluna başlıyacaksa 1. sınıf öğretmenine) teslim eder. Çocuğun bir önceki yıla ait portfolyosunu gözden geçirmek faydalıdır. Öğrenme modellerini, kullanılan teknikleri ve neler kazanıldığını görmek, çocuk hakkında genel bir fikir edinmek açısından portfolyolar incelenmelidir. Bu bilgiler özellikle okulun ilk zamanlarında oldukça önemlidir.

Portfolyo uygulamasının sonuçlarına ve çocuklarda görülen kazanımlara baktığımızda;

  • yeteneklerinin sergilenerek ilgi alanlarının geliştiği
  • arkadaşlarının portfolyolarını izleyerek birbirlerine yardımcı oldukları ve bu sayede gelecekte yapacakları ekip çalışmalarının filizlerinin atıldığı,
  • gelişimlerinin kanıtlarla ve daha sağlıklı bir şekilde izlenebildiği,
  • gerçekte ne öğrendiklerini velilerine somut olarak aktarabildikleri,
  • bilişsel, psiko-motor, sosyal, duygusal ve dil gelişimlerini gözlemlendiği,
  • okulda yaptıkarı çalışmalar, hikayeler, ses kayıt bantları, resim, proje çalışmaları, fotoğraflar, elişi etkinlikleri vb. kontrol ederek öz disiplini ve sorumluluk bilincini geliştirdikleri,
  • kendi kendilerini değerlendirme becerisi kazandıkları,
  • fiziksel, ruhsal ve sosyal alandaki gelişimlerini fark edebildikleri,
  • olaylara bakış açılarını değerlendirebildikleri, çok yönlü düşünebildikleri, yaratıcılık yönlerinin ve kendine güvenlerinin geliştiği görülmüştür.