Pek çok araştırma çocukların ilerde iyi birer okuyucu olmaları için, bolca okumanın önemini ortaya koymuştur. 22.000 çocuk üzerinde yapılan bir araştırma bebekliklerinden itibaren haftada en az üç kez kitap okunan anasınıfı çocuklarının dil becerilerinin, daha az okunan yaşıtlarına göre ciddi anlamda ileri olduğunu göstermiştir.
Okula başladıklarında çocuklar arasında görülen akademik başarı farklılıklarının- cinsiyet, sosyo-ekonomik düzey, çevre gözetmeksizin- bir kısmının önüne okuma sayesinde geçilebildiği görülmüştür. Yüksek sosyo-ekonomik seviyede yetişen çocukların 4 yaşına geldiklerinde 45 milyon kelime duydukları, oysa ki düşük sosyo-ekonomik seviyede yetişen çocukların sadece 13 milyon kelime duydukları bulunmuştur. Aradaki 32 milyon kelimelik bu farkı kapatabilmek açısından çocuklara küçük yaşlardan itibaren kitap okuma büyük önem taşımaktadır.
Çok fazla kitap, magazin, gazete gibi yazılı materyallerin olduğu evlerde yetişen çocukların okuma başarılarının, bunların olmadığı evlerde yetişen yaşıtlarına göre daha yüksek olduğu bulunmuştur. Aynı zamanda bu kişilerin kütüphaneleri kullanma sıklığı da daha fazladır.
Çocuklara dünyaya geldikleri günden itibaren okunmalıdır. Dinleme becerisi okuma becerisinden çok önce gelişmeye başlar. Bir çocuk okumayı öğrenmeden de kendisine okunan bir şeyi dinleyebilir ve bundan keyif alabilir. Yapılan araştırmalar bir çocuğun ancak sekizinci sınıfa geldiğinde okuma seviyesinin dinleme seviyesine yetiştiğini göstermiştir. Bu demektir ki birinci sınıflar, 3. ve 4. sınıfın kitaplarını okuyamasalar bile bunları dinleyebilir ve duyduklarını anlayabilirler.
Okuma, okulda akademik başarı açısından en önemli konulardan biridir. Çünkü çocuk diğer konuları anlamak için önce okuyabilmelidir. Örneğin, bir çocuğun matematik problemini çözebilmesi için önce okuması gereklidir.
“İnsanlar sevdikleri, keyif aldıkları şeyleri tekrar tekrar yapma eğilimindedirler. Bu nedenle, eğer bir çocuğun okumasını istiyorsak önce ona okumayı sevdirmemiz gerekmektedir. Yine araştırmalar; çocukların pasif dinleyici konumundan ziyade, aktif katılım gösterdikleri, soru sordukları, yorum yaptıkları okuma süreçlerinin daha etkili olduğunu ortaya koymuştur” (Dickinson, 2001).
Okul öncesi eğitim kurumlarının ve sizlerin çocukların kitapla buluşmasında onlara kitabı sevdirme konusunda çok önemli bir rolü vardır. Bunları dikkate almanız kitap okumanın amacına ulaşması açısından önemlidir. İşte birkaç öneri:
Çocuklar sevdikleri bir kitabın kendilerine birkaç kez okunmasından çok hoşlanırlar. Kitabın eğitimci tarafından yeniden okunduğunda farklı, genişleterek ele alınması önemlidir. Bu çocukların kitap ile ilgili çıkarım ve açıklamalar yapmalarına, onların sözcük ve kavram bilgisini genişletmelerine imkan verecek. İşte birkaç öneri:
1. Okuma
Kitabı Tanıtma:
- Çocukların kitabın ne hakkında olduğunu tahmin etmelerini sağlamak (kitabın ismini kapaktan tahmin etmeleri)
- Kitap ile ilgili kısa bir giriş yapmak: ana karakteri ve problemi tanımlayan, merak duygularını harekete geçirmek. Kapak resimini ve kitabın içinden birkaç resmi kullanarak.
- Yazarı, kitabın ismini, çizeri tanıtmak
Kitabı Okuma:
Kitabı okurken, akışı bozmayacak şekilde yeni sözcükleri (öncesinde belirlenmiş- kitabı anlamak açısından kritik olan sözcükler) tanıtmak:
- Kısa tanım verilebilir,
- Eğer o sözcüğün temsil ettiği kavram çizilmiş ise gösterilebilir,
- Hareket ile ifade edilebiliniyorsa göstermek,
- Ses ile ifade edilebiliniyorsa seslendirmek,
- Okurken bazı cümleleri farklı bir şekilde ifade ederek tekrar yapabilir.
Kitap Okunduktan Sonra…
- Özellikle küçük yaş gruplarına hikaye ile ilgili, ‘kim/ ne’, ‘nerede’ ve ‘ne zaman’ soruları sormak. Çocuklar tek sözcüklü cevaplar verdiğinde bunlar açılarak bir cümle halinde tekrarlamak.
- Kahramanın düşüncelerine, duygularına yönelik ve olaylara ilişkin ‘neden’ ‘nasıl’ soruları sormak.
- Nasıl cevaplayacaklarına örnek olmak: ‘Bence….’. Çocuklar cevapladıktan sonra farklı sözlerle aynı fikri ifade etmek.
- Devamında kitap ile ilgili bir sanat etkinliği olabilir. (örneğin gemiler ile bir kitap- büyük kağıtlara hep birlikte dalga çizmek vb.)
- Okunan kitabın kahramanları, haklarında daha fazla bilgi verilebilecek varlıklarsa, önden hazırlık yapmak ve bilgi vermek. Örneğin kahraman bir dinazor ise dinazorlar hakkında bilgi verilebilir, köstebek ise köstebekler hakkında, ne yedikler, nasıl evleri olduğu gibi.
2. Okuma
Kitabı Tanıtma
- Kitabın daha önce okunduğunu ve hatırlayabileceklerini söyleyerek giriş yapmak.
- Çocuklara kitabın karakterlerinin kimler olduğu, problemin ne hakkında olduğunu hatırlayıp hatırlamadıkları sormak. Kısa birkaç soru sorulabilir.
- Tekrardan yazar/çizer/ kitap ismi söylenir.
Kitabı Okuma
- Karakterlerin rollerini/ olayların akışını kukla/gerçek nesneler vb. ile destekleyerek okunabilir (Bunlar daha sonra kitap ile birlikte kitap köşesine konulur.).
- Bu sefer yeni kavram ve sözcüklerin tanımları kitabı okurken doğrudan verilir.Hatırlayan var mı “….” ne demekti diye çocuklara sorulabilir.
- Kitap okunurken diğer karakterlerin hissettikleri/ duyguları ile ilgili kısa yorumlar yapılabilir: “Sizce X neden böyle yaptı” gibi.
- Kitap okunurken olayların devamına ilişkin sorular sorulabilir.
Kitap Okunduktan Sonra…
- Kitaptaki farklı karakterleri de dahil ederek hikaye ile ilgili analitik düşünmelerini sağlayacak sorular sormak.
- Çocukların da kitap ile ilgili sorular sormaları desteklenebilir.
- Sonrasında yine konu ile ilgili somut (deney, kitabı resimlemek, sanat etkinliği vb.) etkinlik yapılabilir.
3. Okuma
Kitabı Tanıtma
Çocuklara kitabın ismi sorulur. Varsa kısaca problem ve çözümü aktarmaları ya da kısaca olay ve sonucu aktarmaları istenir. - Kitaptaki bir çizim gösterilerek ‘Burada ne oluyor?’ diye sorulup, çocukların cevapları açılabilir.
- Birkaç sayfayı eğitimci okuduktan sonar- ‘Bundan sonra ne olacak?’ diye çocuklara soru sorulabilir. Bu şekilde dönüşümlü kitap okunabilir/anlatılabilir.
- Çocuklar kitabı arkadaşlarının yardımı ile anlatabilirler. Rol dağılımı yapılabilir ve gerekli nesneler de sağlanarak hikayeyi canlandırılabilirler.
Kitap Okunduktan Sonra…
- ‘Neden’, ‘…… olsaydı ne olurdu?’ gibi sorular sorulabilir.
- Sonrasında yine konu ile ilgili -deney, kitabı resimlemek, sanat etkinliği vb. etkinlik yapılabilir.